بسیاری از مطالعات به استقبال روزافزون مردم از معالجه با گیاهان دارویی در سراسر دنیا اشاره می‌کنند. این استقبال بر این عقیده استوار است که «درمان به شیوۀ طبیعی امن است» و عوارض جانبی ندارد. و این همان دلیلی‌ست که بیماران و خانواده‌هایشان را به جای استفاده از داروهای شیمیایی به سمت درمان با گیاهان می‌کشاند. و شاید چیزی که سلامت بیماران و جامعه را بیشتر به خطر می‌افکند، استثمار کلاه‌برداران و ترویج این عقیدۀ باطل توسط آنان با هدف فروش کالاهایشان می‌باشد. و این مسئله به محرومیت بیمار از معالجه به شیوۀ کارآمدتر می‌انجامد؛ بدون آنکه خیال عوارض جانبی کمتر برای آنان فراهم شود.
شگفت است که هیچ‌یک از پزشکان نامی از زمان «جالینوس» تا به امروز و همین‌طور پزشکان تمدن اسلامی؛ مثل «رازی» و «ابن سینا» این عقیدۀ باطل را بیان نکرده‌اند. بلکه بسیار از ضررهای گیاهان دارویی گفتهاند و به وضوح بر سمی و قاتل بودنشان اشاره کرده‌اند. و برای همین؛ در استخراج دوز درمانی، حد اکثر دوز و دوز کشنده دقت بسیار به کار رفته است.
شاید مسئله‌ای که به گسترش این باورهای نادرست دامن زده است، ناآگاهی از عوارض جانبی داروهای شیمیایی و گیاهان دارویی و چگونگی پیدایش آنها باشد که به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
آسیب به جنین نزد زنان باردار
در طب جدید: در سال 1957 در آلمان غربی، داروی Thalidomide به عنوان یکی از موفقیت‌آمیز ترين داروها در تاریخ طب، به قروش رسید. این دارو در آغاز به عنوان آرام‌بخش و خواب‌آور استفاده می‌شد؛ سپس معلوم گشت که این دارو ضد تهوع دوران بارداری است پس به‌ویژه مورد استقبال زنان باردار واقع شد وحتى بدون نسخه هم خریداری می‌شد؛ چراکه عقیدۀ رایج تا مدت‌ها بر این بود که دارو بر جنین اثری ندارد و جفت مانع انتقال دارو به جنین میشود. پس از چندین سال؛ بیماری جدیدی پدیدار شد که پیشتر شیوع نداشت. هزاران جنین بدون دست و پا متولد شدند. این بیماری Phocomelia (آسيب اندام‌ها به‌خصوص دست‌ها و پاها) نام دارد. بعد از پژوهش‌های علمی، معلوم شد که پیدایش این بیماری همزمان با فروش داروی Thalidomide بوده است. همین‌طور این تحقیقات نشان دادند که (برخلاف بسیاری از داروهای دیگر) تنها یک جرعه از این دارو باعث پیدایی بیماری Phocomelia در جنین میشود.
این فاجعه باعث بازنگری در قوانین تحقیقات علمی در خصوص داروها و صدور مجوز آنها شد؛ و این مسئله بار دیگر فجایع علم را یادآوری کرد و ثابت شد که بسیاری از داروها میتوانند بر فرایند رشد جنین اثر گذارند؛ اما نه ضرورتاً مانند این دارو تنها با یک دوز.
جالب توجه است که بسیاری از پزشکان نامی در طب طبیعی به مثل این عوارض جانبی برای گیاهان دارویی اشاره کرده‌اند که از جملۀ آنها گیاه «كرسب» که به عنوان غذا استفاده میشود. «ابن البیطار» پزشک مشهور از جالینوس نقل میکند که می‌گفت: «اگر زن باردار در هنگام بارداری در خوردن آن زیاده‌وری کند، در بدن جنین بعد از تولد، تاول‌های بد و زخم‌های فاسد به وجود می‌آید. برای همین تمامی اطبا از خوردن آن در دوران بارداری اکراه داشتند تا مبادا جنین احمق و کم‌عقل به دنیا آید. و این کاری‌ست که با تحریک فضولات بدن به بالا انجام می‌دهد.»
بسیاری از داروهای گیاهی میتوانند بر ایجاد نقایص مادرزادی اثرگذار باشند یا باعث سقط جنین گردند؛ هرچند كه شايد مثل اثر داروی Thalidomide که تنها با یک جرعه باعث مرضی گردد و از همان ولادت قابل رؤیت باشد؛ بلکه آسیبهای غیر محسوسی را سبب می‌‌شوند که پس از سال‌‌های طولانی و فقط با تحقیقات علمی مشخص می‌‌شوند. (مثل اثرات بر هوش، مانند مثالی که ابن بیطار از جالینوس ذکر کرد.)
بدون شک به غیر از افراد متخصص که پیگر آخرین تحقیقات علمی هستند از رصد عوارض گیاهان دارویی عاجزند. و غالباً بیمار با ناآگاهی قربانی جهل یا کلاه‌برداری میشود و شاید در خرید داروی گیاهی ضد تهوع استمرار ورزد بدون آنکه بداند آن دارو باعث دردورنج خود و کودکش میشود.
تداخل دارویی با داروهای گیاهی یا داروهای شیمیایی دیگر:
واضح است که اثر بسیاری از داروها به همراه داروی دیگر زیاد، کم یا تغییر میکند و این موضوع به تداخل دارویی معروف است. تداخل دارویی منجر به عوارض بسیاری می‌گردد که گاهی تا مرگ پیش می‌روند؛ همان‌طور که هنگام مصرف همزمان داروهایSildenafil و Nitroglycerin به خاطر افت شدید فشار خون اتفاق می‌افتد. گیاهان دارویی نیز میتوانند باعث تداخل دارویی شوند، مثلاً زنجبیل باعث افزایش اثر داروی پیشگیری از ترومبوز میشود یا سنبل‌الطیب –معروف‌ترین داروی آرام‌بخش و خواب‌آور در تمام دنیا- اثر داروهای ضد سرطان را از بین می‌برد. پس ضروری و لازم است که پزشکتان از گياهان دارويي که مصرف مي‌كنيد آگاه باشد. همین‌طور لازم است که بیمار همواره وب‌سایت‌های معتبر و علمی دربارۀ بررسی تداخل دارویی را مطالعه کند؛ چراکه اشتباهات پزشکی در این باره بسیار است؛ به‌خصوص در زمینۀ تداخل گیاهان دارویی.
پزشکان قدیمی از این مسئله غافل نبوده‌‌اند بلکه با آگاهی از این موضوع کتاب‌های کاملی در این باره نوشته‌‌اند؛ از جمله کتاب «اصول ترکیب الادویه» نوشتۀ «نجیب الدین محمد بن علی سمرقندی».
آسيب به گروه‌هاي خاص:
حدود 20 درصد از ساکنان بحرین –به عنوان مثال- از بیماری فاويسم يا نقص آنزيم یا G6PD رنج می‌برند. اگر این افراد باقلا-که مادۀ غذایی رایجی است- و بعضی از داروهای شیمیایی معمول که به طور عمومی امن هستند مصرف نکنند، زندگی‌شان همانند افراد عادی است. اما فهرست بلندی از داروهای گیاهی وشيميايي می‌تواند براین‌گونه اشخاص اثر گذارد - مثل باقلا- و با انهدام گلبول‌هاي خوني آنها حتى باعث مرگ شوند.
پزشکان قدیمی به این موارد نیز آگاه بوده‌اند و برای همین گفتهاند که سیر –که آن هم از مواد غذایی رایج است- برای افراد گرم‌مزاج مضر است و سبب سردرد در آنان میشود. همان‌طور که به مواد دیگری اشاره کرده‌اند که برای افراد سردمزاج، افرادی که در دروۀ نقاهت به سر می‌برند، کودکان و پیران مضر هستند.
خلاصه
گیاهان دارویی همانند داروهای شیمیایی میتوانند باعث آسیبهای جدی گردند (حتی در حد مرگ) و مصرف صحیح آنها تنها بر اساس مطالعات تخصصی و پژوهش‌های مداوم حاصل می‌گردد و باید از باورهای خرافی و اشاعه‌کنندگان آن به‌شدت دوری جست.
همچنین رجوع شود به: کتاب انجمن محصولات گیاهی آمریکا با عنوان Botanical Safety handbook این کتاب در حدود هزار صفحه بوده و حاوی آسیب‌ها و تداخلات دارویی بسیای از گیاهان دارویی رایج در دنیا می‌باشد.
